KE: wycofujemy paliwa kopalne, nie kotły

O mitach dotyczących domniemanego zakazu wykorzystania kotłów grzewczych przez Unię Europejską pisaliśmy wielokrotnie na stronie POGP. Sprawę zdają się przesądzać opublikowane 30 czerwca przez Komisję wytyczne, które jednoznacznie wyjaśniają, jak należy rozumieć przepisy dyrektywy budynkowej w zakresie definicji kotłów na paliwa kopalne.

‍Celem Komisji Europejskiej jest wycofanie z ogrzewnictwa paliw kopalnych w perspektywie 2040 r. Data 2040 r. nie jest jednak wiążącym celem. Aby osiągnąć ten cel, Państwa Członkowskie muszą określić w swoich krajowych planach renowacji budynków wiarygodne polityki i działania, które mają doprowadzić do realizacji tej ambicji. Będą one następnie oceniane przez Komisję Europejską w celu sprawdzenia, czy są możliwe do osiągnięcia. Jeśli Państwa Członkowski uznają, że potrzebują do pełnego wycofania paliw kopalnych więcej czasu (jak Niemcy, które przyjęły termin 2045 r., uznając 2040 r. za niewykonalny), muszą jednak swoją decyzję uzasadnić przed Komisją Europejską, ale Komisja nie może na gruncie dyrektywy EPBD zmusić Państwa Członkowskiego do podjęcia dodatkowych środków, których nie zawarto w planach renowacji budynków.

Ważna w tym kontekście jest definicja „energii ze źródeł odnawialnych”, która ma zastąpić paliwa kopalne. Według Komisji jest to energia z odnawialnych źródeł niekopalnych, a mianowicie energia wiatru, energia słoneczna (słoneczna termiczna i fotowoltaiczna) oraz energia geotermalna, energia dyfuzji, energia otoczenia, energia pływów, fal i inna energia oceanów, hydroenergia, biomasa oraz gaz pochodzący z wysypisk śmieci, oczyszczalni ścieków i ze źródeł biologicznych (biogaz).

Paliw odnawialnych zdefiniowanych w art. 2 pkt 22a zmienionej dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii, tj. „biopaliw, biopłynów, paliw z biomasy oraz paliw odnawialnych pochodzenia niebiologicznego”, nie uznaje się za paliwa kopalne. Zarówno paliwa pozasieciowe, jak i paliwa oparte na sieci mieszczą się w definicji paliw odnawialnych.

Według Komisji Europejskiej:

• to paliwo wykorzystywane w kotle decyduje o tym, czy w 2040 r. kocioł będzie uznawany za kocioł opalany paliwem kopalnym, czy też nie - nie sama technologia grzewcza. Paliwem kopalnym natomiast jest każde „nieodnawialne źródła energii oparte na węglu, takie jak paliwa stałe, gaz ziemny i ropa naftowa”.
• wycofanie paliw kopalnych może odbyć się na trzy sposoby:
  
  
  • poprzez zastąpienie urządzenia (kotła na paliwo kopalne) innym - jak pompa ciepła czy kolektor słoneczny
  • poprzez zastąpienie paliwa kopalnego paliwem odnawialnym (jak biometan czy biopropan, biogaz czy biomasa)
  • przez kombinację tych rozwiązań, czyli drogą układów hybrydowych łączących kocioł grzewczy z urządzeniem OZE (pompa ciepła czy kolektor słoneczny).

Według wytycznych Komisji w sprawie stopniowego wycofywania zachęt finansowych dla indywidualnych kotłów zasilanych paliwami kopalnymi na podstawie wersji przekształconej dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, opublikowanych jeszcze w październiku 2024 r.:

• indywidualny kocioł jest kotłem niepołączonym z innym źródłem ciepła wykorzystującym energię ze źródeł odnawialnych, który zapewnia znaczną część całkowitej energii wyprodukowanej systemu połączonego - Państwom Członkowskim pozostawiono interpretację "znacznej części".
• hybrydowy system ogrzewania oznacza produkt hybrydowy, który łączy co najmniej dwa różne rodzaje źródeł ciepła. Przykłady hybrydowych systemów ogrzewania, które łączą co najmniej dwie technologie dostarczania ciepła i ciepłej wody w budynku, obejmują dowolną kombinację pomp ciepła z kotłami, hybrydową energię słoneczną (kombinację kotła i słonecznych kolektorów akumulacyjnych) oraz kombinacje tych systemów.
• hybrydowy system ogrzewania może być produkowany fabrycznie lub hybrydyzacja może mieć miejsce w momencie instalacji albo być później dodawana jako hybrydyzacja na miejscu.

Według wytycznych Komisji dotyczących budynków zeroemisyjnych:

• kotły zasilane bioenergią (biogazem, biomasą i biopłynami) będą uznawane za zasilane ze źródeł energii odnawialnej, gdy spalanie paliw odnawialnych odbywa się na miejscu, czyli będę mogły być po 2030 r. instalowane w budynkach zeroemisyjnych,
• bioenergia wytwarzana poza granicami budynku będzie uznawana za "zdalną" energię odnawialną, a "pobliską" energię odnawialną dla celów kalkulacji efektywności energetycznej; budynek zeroemisyjny zatem będzie mógł korzystać z kotłów gazowych zasilanych gazami odnawialnymi, choć obniży to jego charakterystykę energetyczną.
 

"Zdalna energia" nie jest pojęciem zdefiniowanym wprawie wspólnotowym, stąd będzie budzić zrozumiałe kontrowersje podczas transpozycji dyrektywy EPBD. Bioenergia wytwarzana poza granicami budynku będzie nadal uznawana za energię zdalną" przy obliczaniu charakterystyki energetycznej i ustalaniu progu zapotrzebowania na energię budynku o niemal zerowym zużyciu energii. Z drugiej strony, energia odnawialna, która jest dostarczana do budynku za pomocą „specjalnego połączenia ze źródłem produkcji energii”, powinna być uznawana za wytwarzaną „w pobliżu”. W ten sposób „pobliska” energia odnawialna ma odróżniać się od "zdalnej energii odnawialnej". Komisja zamierza w ten sposób zachęcać władze lokalne do priorytetowego traktowania wysokiego lokalnego potencjału odnawialnego.

Do 2050 r. wszystkie budynki mieszkalne w Unii mają zostać zmodernizowane do standardu bezemisyjnego. Do momentu takiej głębokiej modernizacji, można w istniejących budynkach wykorzystywać takie źródło ciepła, jakie jest w nim dziś zainstalowane, także kotły gazowe – chyba, że prawo krajowe idące dalej, niż regulacje europejskie, będzie w przyszłości stanowić inaczej.

Według wyników Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2021, 59% budynków mieszkalnych w Polsce powstało przed 1989 r., czyli przed transformacją ustrojową. W przypadku wsi jest to 2,2 mln budynków obiektów z ogólnej liczby 3,8 mln. W ramach programu Czyste Powietrze w okresie od 19.09.2018 r. do 30.04.2024 r. wymieniono 856 374 źródeł ciepła, z czego 33% stanowiły kotły gazowe. Te urządzenia nadal będą mogły być eksploatowane, aż do modernizacji budynków, w których zostały zainstalowane, do standardu zeroemisyjnego.

Na zdjęciu: Komisarz ds. Energii i Budownictwa Dan Jørgensen © European Union, 2025, CC BY 4.0